Hỏi: Hoa Sen Phật cho tôi hỏi “Phật tánh” có phải là ngã không? Theo như kinh sách nói thì Phật tánh là bản chất nguyên thủy, chơn như…thuần khiết, bất diệt và luôn ở đó. Đã giảng vô ngã sao lại còn khái niệm Phật tánh!
Đáp: Chào bạn, mình rất vui khi nhận được câu hỏi của bạn. Đầu tiên là mình chưa thành Phật, nên mình chưa biết Phật tánh là như thế nào! Do đó, chúng ta cùng nhau thảo luận chủ đề này dưới góc nhìn “phàm phu” dựa trên văn bản được ghi chép thời xa xưa.
- Phật tánh: Bản lai dị mục, nguyên thủy nguyên sơ, chơn như…không có cái gì tạo ra, không có cái gì chi phối, vĩnh cửu…Phật tánh vốn tự có và luôn ở đó trong tất cả chúng sinh.
- Ngã: Tự thân, vốn có…vĩnh cửu như linh hồn hay một loại “nhãn mác” giúp phân biệt giữa cái này và cái khác.
- Vô ngã: Tất cả đều là tổ hợp tương tác lẫn nhau gây ra ngộ nhận về cái ngã, cái tôi phân biệt. Nhưng thực tế thì cái hoa, cái xe hay tâm thức cũng chỉ là sản phẩm của tổ hợp, chúng không thật là hoa hay thật là xe.
– Sabbe saṅkhārā aniccā: “Tất cả saṅkhāras (có điều kiện) là vô thường.”
– Sabbe saṅkhārā dukkhā: “Tất cả saṅkhāras là không hoàn hảo.”
– Sabbe dhammā anattā: “Tất cả các Pháp (có điều kiện và vô điều kiện) đều trống rỗng, đều không phải là tự ngã.”
Tại sao Đức Phật không sử dụng thuật ngữ sankhara để chỉ tất cả các đối tượng của anatta, giống như Ngài đã dùng với anicca và dukkha? Bởi vì sankhara chỉ liên quan đến những thứ có điều kiện trong khi dhammā đề cập đến tất cả mọi thứ có điều kiện và cũng đề cập đến Niết Bàn, Phật tánh trạng thái vô điều kiện. Phải chăng Đức Phật đang tự Mâu Thuẫn với chính mình!
Mình có đặt câu hỏi này trên các cộng đồng Phật giáo và nhận được nhiều câu trả lời như sau:
– Phật tánh là tên gọi khác của vô ngã!
– Ngã là cái tâm phân biệt, cái nhìn nhị nguyên trong khi Phật tánh là cái nhìn nhất nguyên, không phân biệt. Ai cũng có Phật tánh, hướng về cái nhất nguyên nhưng do vô minh mà sinh ra “ngộ ngã” tức là cái nhìn nhị nguyên che phủ. Phật tánh hay còn gọi là cái Tâm, khác với cái Ngã.
– Ai nói chúng ta có Phật tánh !? Dựa vào lời dạy của ai mà có câu này!? Trong kinh, luật và tạng vi diệu pháp ở đâu có câu nói này!? Tìm được nguồn gốc rồi hãy bình luận nhé!? Tôi thấy chỉ là lời đồn thổi trong Phật giáo phát triển thì phải!? Còn Đức Phật chỉ dạy các pháp là khổ, vô thường, vô ngã…
Đến thân này nói rộng ra là tổ hợp của ngũ uẩn (sắc, thọ, tưởng, hành, thức) gọn lại là có hai phần Danh (tức Tâm) và Sắc (tức phần vật chất) ai chỉ cho tôi Đức Phật dạy chúng ta có Phật tính ở đâu ?! Như thế nào !? Mà bàn luận !!!
– Chỉ là tên gọi, một thứ đưa ra tạm cho phàm phu chúng ta hiểu ạ, nếu không có tên sẽ rất khó tu. Do biết tính cách của phàm phu hay chấp nên các Bậc Đại Giác Ngộ mới đưa ra nhiều ngôn từ để ngầm ý là tên cũng chỉ là tên. Phật cũng từng dạy: “Chánh pháp còn phải bỏ, huống gì tà pháp.”
– Vì theo kinh nghiệm thực tế chúng ta thấy rằng, không có cái gì tự thân vốn có, không bị điều kiện, tất cả đều là tổ hợp tương tác nên đạo Phật mới dạy vô ngã để chúng ta không chấp vào vô thường của vạn vật mà sinh phiền não. Khi không còn phiền não thì chúng ta sẽ đạt trạng thái tâm vô ngã, hay còn gọi là Niết bàn, Phật tánh.
– Ai sinh ra cũng có Phật tánh, “tâm trong sáng” khác với ngã! Ngã là chấp ngã, chấp trước – ai tu tập mà diệt được ngã thì sẽ là vô ngã???? Xin lỗi nói dài lắm mình chỉ nói vậy để tự hiểu”ngộ ra” A Di Đà Phật.
– Phật tánh không phải là ngã. Mà phật tánh là chơn tâm bổn tánh. Còn ngã là những gì mà mình chấp lấy từ bên ngoài.
– Phật Tánh là tánh sáng suốt, giác ngộ, cái nhìn, cái biết sâu sắc nhất vào sự vật, sự việc đúng với bản chất của nó mà ko tác động bất kỳ một ý niệm chủ quan nào. Các pháp như thị… như nó đang là.
– Cái này tồn tại thì cái kia cũng tồn tại, có mặt trái thì cũng có mặt phải, khi đạt đến vô ngã thì trái hay phải cũng không còn tồn tại nữa, Phật có mặt trên đời vì có cõi Ta Bà này, nếu không có cõi Ta Bà này thì Phật sẽ không xuất hiện, không có Ngã thì sẽ không có Phật tánh, Phật tánh không phải là ngã, cũng như trắng không phải là đen.
– Phật tánh chỉ là chỉ trạng thái tâm không còn bám chấp, Phật tánh cũng là duyên khởi nên không phải ngã, tất cả đều nương tựa vào nhau cái này có thì cái kia có, tìm về phật tánh là muốn con người có được an lạc ngay trong hiện tại
– Nói có phật tánh là để mọi người đặt niềm tin để tu tập hướng nội khỏi phải tìm cầu bên ngoài, nói vô ngã để phá vỡ đi mọi chủ thể muốn sở hữu. Vậy nếu bạn còn bám víu vào ngôn từ hay bất kỳ cái hiểu biết tìm kiếm bên ngoài đều chẳng được.
– Phật tánh chẳng qua chỉ là tên gọi khác của Ngã Vũ Trụ (Brahman) trong Ấn Độ giáo, Ngã Thượng Đế trong Thiên Chúa giáo. Thuật ngữ này được đưa ra dựa theo lời dạy của Đức Phật: “Ta là Phật đã thành, các bạn là Phật sẽ thành” để giảng về tiềm năng giác ngộ của con người.
Mọi người nói và bàn luận về nhiều thứ, diễn giải trông có vẻ khác nhau nhưng thực ra là đang nói về cùng một thứ mà không nhận ra đó thôi. Cuối cùng thì vạn pháp cũng sẽ quy về một cội, như giọt mưa rơi xuống đại dương.
– Nếu bạn gặp một thiền sư chính hiệu và đặt câu hỏi này thì Ngài ấy sẽ trả lời “Phải / Không” rồi đuổi bạn về chiêm nghiệm, khỏi giải thích dài dòng văn tự chi cho mệt não.
– Bởi vì chúng sinh bám víu vào ý tưởng sai lầm về một cái tôi tách biệt khỏi mọi thứ khác, nên họ không có kinh nghiệm như những vị Phật. Nhưng khi bản chất của sự tồn tại được làm sáng tỏ, họ nhận ra Phật tánh luôn ở đó. Mỗi chúng ta đều có bản chất Phật, và bản chất này là giống nhau cho mỗi người chúng ta. Vì vậy nó khác với ý tưởng của một bản ngã – phân biệt giữa cái này và cái khác.
Phật tánh rất tinh tế, sâu kín và chỉ được hiểu biết bởi những vị giác ngộ. Nhận thức được nó ở đó, như nhận được lời dạy của các vị Phật. Nhưng để hiểu chính xác về nó là điều khó khăn. Nó có thể được thảo luận hoặc giảng dạy, nhưng nó là trí tuệ “cuối cùng”, vượt ngoài khả năng hiện tại của chúng ta để có thể nắm bắt đầy đủ.
Hoa Sen Phật