Chúng ta đang sống trong một thời đại mà mọi người được khuyến khích bày tỏ sự giận dữ như một cách thể hiện cá tính mạnh mẽ, bộc trực, ngay thẳng thích sao nói vậy – không giả tạo, thâm độc…nhưng Đức Phật sẽ không đồng ý điều này.
Bày tỏ sự tức giận làm cho việc này trở nên dễ dàng hơn trong tương lai, dẫn đến một chu kỳ phá hoại không bao giờ kết thúc. Đức Phật khuyên chúng ta không nên “đóng chai cảm xúc” và cũng không nên để cảm xúc tiêu cực này tràn ra ngoài.
Ngài phân tích và giải thích cho chúng ta hiểu được những quan niệm sai lầm đằng sau sự giận dữ mà chúng ta thường bám vào.
Phật tử nói nhiều tình yêu thương, lòng từ bi và khoan dung, nhưng ngay cả vị đạo sư vĩ đại như Đức Đạt Lai Lạt Ma cũng thừa nhận, thỉnh thoảng ông nổi giận. Vậy có hy vọng nào cho phần còn lại như chúng ta không?
Khoa học có thể nói cảm xúc giận dữ là hoàn toàn bình thường, các nhà tâm lý khuyên chúng ta bày tỏ sự tức giận như một cách để giải tỏa ức chế, và một số tôn giáo thậm chí còn có sự tức giận đúng đắn. Ngược lại với đa số, Phật giáo nói về giận dữ như một cái gì đó tiêu cực làm tổn hại chúng ta theo nhiều cách, cả thể chất lẫn tinh thần.
Vị học giả Phật giáo ở thế kỷ thứ 8, Tịch Thiên (Shantideva) mô tả sự tức giận như các lực lượng tiêu cực cực đoan nhất, có khả năng phá hủy những điều tốt đẹp mà chúng ta đã làm việc chăm chỉ để tạo ra.
Hãy nghĩ về điều đó! Một khoảnh khắc khi cơn giận xuất hiện kết hợp với quyền truy cập một con dao có thể thay đổi hoàn toàn tương lai của một ai đó, từ một cuộc sống tự do đến một cuộc sống phía sau song sắt. Giận giữ có thể phá hủy tình bạn và sự tin tưởng mà chúng ta phải mất nhiều thập kỷ để xây dựng.
Chúng ta biết rằng, tức giận không phải là trạng thái tích cực của tâm trí, nhưng tại sao chúng ta lại nóng giận và làm cách nào để kiềm chế nó? Sau đây, Hoa Sen Phật xin chia sẻ 8 lời khuyên của Phật giáo để giúp bạn đối phó với sự tức giận của mình.
Nội dung bài viết
1. Đó là lẽ thường tình của cuộc sống: Vòng luân hồi
Lời dạy đầu tiên của Đức Phật hơn 2.500 năm trước đi thẳng vào vấn đề: Cuộc sống này không đạt yêu cầu, không bao giờ thỏa mãn.
Chúng ta sinh ra, chúng ta chết, và chen giữa đó là khoảng thời gian tốt và xấu, và đôi khi chúng ta thậm chí không cảm thấy gì nhiều. Chu trình không bao giờ kết thúc này trong Phật giáo gọi là “vòng luân hồi” (samsara).
Khi chúng ta bước vào thế giới này, không ai nói cuộc sống luôn vui vẻ và dễ dàng, và mọi thứ sẽ thuận theo ý của chúng ta. Khi chúng ta hiểu được nguyên lý này, nó sẽ cho phép chúng ta hiểu được nhiều thứ khác nữa.
Chúng ta ở đây cùng nhau. Tức giận với những gì không theo ý muốn, những người khác, hoặc bản thân chúng ta sẽ không thể biến mọi chuyện trở nên tốt hơn. Những gì người khác nói và làm có thể khiến chúng ta khó chịu bởi vì – vâng, cuộc sống của họ cũng không thỏa mãn!
Hiểu được điều này có thể biến đổi hoàn toàn quan điểm của chúng ta. Ngay cả khi mỗi người trong chúng ta có vẻ như là trung tâm của vũ trụ, điều đó không có nghĩa là mọi thứ phải, hoặc sẽ luôn đi đúng theo cách mà chúng ta muốn.
2. Trở thành một người hùng: Kiên nhẫn
Kiên nhẫn hay nhẫn nại thường được nhìn nhận bởi nhiều người như một dấu hiệu của sự yếu đuối. Khi bạn cảm thấy bực bội một điều gì đó, hành động dễ dàng nhất là hét to lên. Thật khó để giữ bình tĩnh và kiểm soát cảm xúc trong thời điểm đó, phải không?
Để những cảm xúc tiêu cực dẫn dắt chúng ta không làm cho chúng ta trở thành người hùng – mà là ngược lại, chính chúng ta mới là kẻ yếu đuối. Do đó, lần sau khi bạn đang trên bờ vực chuẩn bị la hét, hãy rút thanh kiếm kiên nhẫn của bạn ra, cơn giận sẽ từ từ biến mất.
Nhưng làm thế nào? Chú tâm vào hơi thở, vâng, đó có thể là thuốc giải độc trực tiếp trong khoảnh khắc đó. Nếu bạn vẫn còn thấy mình căng thẳng. Bạn có thể đếm chậm từ 1 đến 100 để ngăn không cho nói những điều mà sau này bạn sẽ hối tiếc.
Hoặc, nếu bạn đang đối mặt tình huống nghiêm trọng hơn, hãy thoát khỏi đó trước khi mọi chuyện trở nên tồi tệ. Rất nhiều tình huống khác nhau trong cuộc sống khiến bạn tức giận, vì vậy, hãy sử dụng bộ não của bạn để xem cái nào phù hợp nhất với mình.
3. Nhận thức thực tế: Phân tích tình huống
Khi chúng ta tức giận, cơn thịnh nộ của chúng ta dường như đến như một loại bảo vệ, nó giống như một người bạn tốt giúp chúng ta trên chiến trường.
Ảo tưởng này khiến chúng ta nghĩ rằng tức giận là hợp lý. Nhưng nếu chúng ta suy nghĩ sâu sắc hơn, giận dữ không phải là bạn mà chính là kẻ thù nguy hiểm nhất.
Tức giận khiến chúng ta căng thẳng, đau khổ, mất ngủ và mệt mõi…Nếu chúng ta liên tục thể hiện sự giận giữ, điều này sẽ tạo ra ấn tượng lâu dài cho người khác. Có ai muốn làm bạn với một người luôn khó chịu không?
Khi chúng ta bị buộc tội một cái gì đó và cảm thấy rằng nút phòng thủ bắt đầu thắt chặt trong dạ dày, chúng ta nên dừng lại và suy nghĩ hợp lý.
Chỉ có hai lựa chọn, lời buộc tội đó là đúng hoặc sai. Nếu đó là sự thật, thì tại sao chúng ta lại giận dữ?
- Nếu muốn trưởng thành, chúng ta nên thừa nhận nó, học hỏi từ nó, và tiến lên phía trước với kinh nghiệm cuộc sống.
- Nếu nó không đúng, một lần nữa tại sao chúng ta lại phải tức giận? Người đó đã phạm sai lầm – đó có phải là điều mà chúng ta luôn hạn chế trong cuộc sống của mình, đúng không?
4. Quan sát tâm trí: Thiền
Thiền và thực tập chánh niệm cực kỳ có lợi trong việc kiểm soát cơn giận. Nhiều người có thể thấy thiền là một sự lãng phí thời gian. Tại sao lại dành 30 phút ngồi trên đệm khi chúng ta có thể tận dụng tối đa thời gian của mình?
Những người khác lại nghĩ rằng, thực tập thiền là một cánh cửa tuyệt vời để thoát khỏi những bộn bề của cuộc sống, nơi chúng ta có thể dành thời gian cho chính mình, xa công việc, con cái, điện thoại, email….
Nhưng thiền thật sự mang lại nhiều lợi ích hơn thế, thiền không phải để lẩn tránh cuộc sống mà đó là thực hành nhằm chuẩn bị cho cuộc sống thực đó. Sẽ không tốt nếu chúng ta thực tập thiền từ bi vào mỗi buổi sáng, nhưng ngay sau đó, chúng ta hét lớn với nhân viên của mình và phàn nàn các đồng nghiệp trong công ty.
Thiền đào tạo tâm trí làm quen với những suy nghĩ tích cực như: Sự kiên nhẫn, tình yêu, lòng từ bi…và đó là điều mà chúng ta có thể làm ở bất cứ đâu, bất cứ lúc nào.
Nếu chúng ta thường dành 30 phút buổi sáng để nghe những giai điệu yêu thích, ít nhất chúng ta có thể dành 10 phút trong khoảng thời đó để tạo ra những suy nghĩ về lòng nhân ái đối với người khác. Hoặc điều gì đó hiệu quả trong việc kiểm soát sự tức giận, nó thúc đẩy chúng ta trở thành người mà những người khác đều muốn ở bên cạnh.
5. Đối tượng gây tức giận là giáo viên tuyệt vời: Thực hành
Phật giáo thường dạy chúng ta làm điều trái ngược với những gì chúng ta thường làm trong cuộc sống. Khi chúng ta tức giận với ai đó, sự thôi thúc bên trong khiến chúng ta muốn trả thù. Điều này luôn dẫn đến kết quả xấu. Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng khi chúng làm ngược lại sẽ cho kết quả ngược lại – con đường dẫn đến hạnh phúc.
Hãy suy nghĩ về việc lấy đối tượng tức giận của chúng ta làm giáo viên của chúng ta. Nếu chúng ta muốn trở nên tốt hơn – đó là kiên nhẫn hơn, yêu thương hơn, tốt bụng hơn, hạnh phúc hơn…chúng ta cần phải thực hành, thực hành và thực hành mỗi khi có thể.
Ai cũng đều biết phải mất nhiều thời gian và công sức để trở thành một cầu thủ bóng đá đẳng cấp thế giới, vậy tại sao nó lại khác với các bài tập về tinh thần của chúng ta?
Nếu chúng ta sống trong một môi trường mà những người xung quanh và mọi thứ đều diễn ra như ý chúng ta muốn, chúng ta sẽ không bao giờ có bất kỳ thử thách nào.
Bằng cách này, người mà chúng ta đang giận dữ trở nên vô cùng quý giá, tạo cơ hội cho chúng ta thực hành kiên nhẫn. Điều này ngay lập tức khiến cảm xúc giận dữ biến đổi, bởi vì nó thay đổi quan điểm của chúng ta từ những gì họ đã làm với những gì họ đang làm cho chúng ta.
6. Suy nghĩ về cái chết: Vô thường
Tất cả chúng ta đều sẽ chết. Do đó, khi chúng ta không thể chịu đựng được điều gì đó thực sự làm phiền chúng ta, hãy dừng lại và suy nghĩ: “Khi tôi đang ở trên giường bệnh, tôi sẽ quan tâm đến điều gì?”
Ai cũng biết mình sẽ chết, nhưng rõ ràng đó không phải là điều chúng ta thực sự hiểu. Cái chết là một khái niệm trừu tượng, xa vời xảy ra với những người khác – người già, người bệnh, những người liên quan đến tai nạn…Nhưng trên thực tế, người trẻ tuổi chết trước người già, người khỏe mạnh chết trước người bệnh, mỗi ngày.
Khi chúng ta suy nghĩ về cái chết trong tương lai của chúng ta (ngày mai? Trong một năm? Trong 50 năm?), rất nhiều thứ mà bình thường sẽ khiến chúng ta tức giận, theo nghĩa đen, trở thành không có gì.
Nó không phải là chúng sẽ không làm phiền chúng ta nữa, nhưng chúng ta sẽ nhận ra rằng, mình không nên lãng phí khoảng thời gian quý báu, hơi thở hoặc năng lượng để quan tâm đến chúng.
7. Điều gì đang xảy ra: Nghiệp
Người ta thường nói, “Đó là nghiệp của anh ta – anh ấy xứng đáng với những gì đang xảy ra với anh ấy” như một ngụ ý rằng, mọi người gặt hái những gì mà họ đã gieo. Tuy nhiên, đây không phải là sự hiểu biết của Phật giáo về nghiệp, trên thực tế nó phức tạp và tinh tế hơn rất nhiều.
Trong khi mọi người dường như khá vui khi chỉ ra rằng, sự đau khổ của người khác là do nghiệp chướng của họ, hầu hết mọi người không nhận ra là mình cũng đang ở trong tình huống liên kết đó, điều này cũng phát sinh từ nghiệp lực.
Tất cả những gì chúng ta trải nghiệm, từ khoảnh khắc vui sướng đến những chiều sâu của tuyệt vọng đều phát sinh từ nhiều nguyên nhân và điều kiện. Những nguyên nhân này không đơn giản là rơi ra từ hư không rồi va vào chúng ta, nó được tạo ra bởi chính chúng ta.
Vì vậy, khi chúng ta trải qua một số tình huống khủng khiếp, thay vì để cho sự tức giận chỉ đạo, chúng ta có thể dừng lại và suy nghĩ: Điều này đến từ đâu, và tôi có muốn làm cho nó tồi tệ hơn không?
Nghiệp lực khiến chúng ta phản ứng với mọi thứ theo thói quen cũ. Nếu chúng ta hiểu cách nghiệp hoạt động, chúng ta sẽ nhận ra rằng, chúng ta có khả năng thay đổi trải nghiệm tương lai bằng những gì chúng ta làm bây giờ – và ở đây có nghĩa là thực hành kiên nhẫn khi cơn nóng giận xuất hiện.
8. Đó không phải là sự thật: Tánh không
Trong khi kiên nhẫn có thể là thuốc giải độc trực tiếp cho sự tức giận, sự hiểu biết sâu sắc về “trống rỗng” là thuốc giải độc mạnh nhất, không chỉ cho sự tức giận, mà còn cho tất cả các vấn đề mà chúng ta trải nghiệm trong cuộc sống.
Trên thực tế, không quan trọng chúng ta kiên nhẫn như thế nào, nếu chúng ta không hiểu được “tánh không” hoặc sự trống rỗng, vấn đề sẽ vẫn tiếp tục mưa vì chúng ta giống như một cơn gió mùa ở Ấn Độ.
Dành chút thời gian để quán sát tâm trí mình khi cơn giận trỗi lên, chúng ta sẽ nhận thấy một điều gì đó: Một cảm giác mạnh mẽ của “tôi” hoặc “của tôi”. Tôi rất tức giận về những gì bạn nói với tôi. Tôi không thể tin những gì anh đã làm với bạn tôi! Tôi chắc chắn rằng phương pháp của tôi là đúng và anh ấy chắc chắn sai!
Khi tức giận, chúng ta có cơ hội hoàn hảo để phân tích “cái tôi” này xuất hiện. Nó không tồn tại! Đức Phật không nói rằng chúng ta không tồn tại hoặc không có gì quan trọng, nhưng khi chúng ta cố gắng truy tìm “cái tôi” này – nó có trong tâm trí chúng ta không? Cơ thể chúng ta? Ở cả hai? – chúng ta có thể nói, “Vâng, đúng rồi! Nó không có gì.”
Điều này hơi khó hiểu đối với một số người, nhưng thực tế là khi chúng ta bắt đầu phân tích thực tế, nó hoàn toàn thay đổi quan điểm của chúng ta. Chúng ta sẽ thấy cơn giận đó không bắt nguồn từ đâu cả, nó xuất hiện nhờ sự tương tác giữa chúng ta với đối tượng…nhưng “chúng ta” và “đối tượng” đều trống rỗng vậy thì nó đến từ đâu! Nó có thật sự tồn tại!
Kết luận
Không quan trọng là bạn đã lặp lại câu “tôi sẽ không tức giận” bao nhiêu lần, bạn cần một nỗ lực thực sự để kiểm soát, kiềm chế cơn giận. Thực hành thường xuyên là cách duy nhất để đạt được mục tiêu đó.
Những điểm trên không chỉ là một danh sách hay, chúng là những phương pháp thực tiễn mà chúng ta có thể áp dụng để giải phóng bản thân khỏi sự thất vọng, tức giận và buồn bã. Thông qua thực hành, bất kỳ ai trong chúng ta đều có thể làm được.
Hoa Sen Phật – Theo: studybuddhism.com