Trong Phật giáo, hoa sen được biết đến với sự tinh khiết, trong sáng và giác ngộ. Hoa sen được coi là tinh khiết bởi vì nó nổi lên từ vùng nước bùn lầy dơ bẩn nhưng bản thân nó hoàn toàn trong sạch.
Vì vậy, trong thần thoại Ai Cập, hoa sen được xem như một dấu hiệu của sự tái sinh với việc phá vỡ bề mặt nước mỗi buổi sáng để đón ánh mặt trời gợi lên ước muốn vươn lên đón những điều tốt đẹp trong cuộc sống, điều này khiến nó liên quan đến sự giác ngộ.
Theo giáo lý nhà Phật, cũng giống như hoa sen vươn lên từ sâu trong ao hồ bùn lầy để nở hoa trên mặt nước, thì tâm trí con người cũng có thể phát triển các đức tính tốt lành, vượt lên trên dục vọng và chấp trước để hiển lộ Phật tánh.
Vì lý do này, hoa sen xuất hiện trong mọi khía cạnh nghệ thuật Phật giáo, từ những ao sen trong khuông viên chùa, cho đến những đài sen uy nghiêm của các vị Phật trong điêu khắc và hội họa. Cùng HoaSenPhat tìm hiểu về loài hoa mang nhiều ý nghĩa biểu tượng này nhé!
Nội dung bài viết
Đôi nét về hoa sen
Hoa sen là một loài cây sống ở ao, hồ. Đôi khi bị nhầm với hoa súng, nhưng hoa sen có đặc tính khác biệt. Nó chỉ có màu hồng hoặc trắng, trong khi hoa súng có nhiều màu sắc khác nhau. Rễ và thân của hoa sen nằm dưới mặt nước còn lá và hoa thì nổi phía trên.
Trong một số báo cáo nghiên cứu, hoa sen có thể kiểm soát nhiệt độ của bản thân giống như con người và động vật. Các bộ phận của hoa sen thường được dùng làm thuốc trong y học phương Đông.
Hoa sen có một vòng đời không giống như bất kỳ loài thực vật nào khác. Với bộ rễ bám trong bùn, hàng đêm nó ngập trong nước sông và nở lại một cách kỳ diệu vào sáng hôm sau, lấp lánh trong sạch. Trong nhiều nền văn hóa, quá trình này liên kết hoa sen với sự tái sinh và giác ngộ tâm linh. Với quá trình sống, chết và tái hợp hàng ngày của nó, không có gì lạ khi hoa sen lại mang tính biểu tượng như vậy.
Đức Phật và hoa sen
Theo truyền thuyết, những bước đi đầu tiên của Phật Thích Ca khi chào đời đều có hoa sen nở dưới chân. Trong quá trình giảng dạy, Đức Phật thường sử dụng biểu tượng hoa sen trong các bài thuyết pháp của mình. Ví dụ, trong kinh Dona Sutta của Tạng Pali, Đức Phật được hỏi liệu Ngài có phải là một vị thần hay không. Ngài đã trả lời:
“Cũng giống như hoa sen đỏ, xanh lam hoặc trắng – sinh ra trong nước, mọc trong nước, nhô lên trên mặt nước – đứng vững trước mặt nước, giống như cách tôi – sinh ra trên đời, lớn lên trên thế giới, đã vượt qua thế giới – sống không bị thế giới đánh giá. Hãy nhớ tôi, brahman, như ‘đã thức tỉnh.’ “
Trong một phần khác của kinh Tạng Pali, Theragatha (“những câu thơ của các vị sư trưởng lão”), có một bài thơ được cho là của đệ tử Udayin:
Như đóa hoa sen, bừng lên trong nước, nở rộ,
Hương thơm thanh khiết làm vui lòng tâm,
Vẫn không bị nước làm ướt,
Cũng như vậy, sanh trong thế gian,
Phật trụ thế gian;
Và như hoa sen trong nước,
Ngài không bị thế gian làm ướt.
Ý nghĩa của hoa sen trong Phật giáo
Hoa sen là quốc hoa của Việt Nam. Và trong Phật giáo, hoa sen được biết đến với sự tinh khiết, trong sáng và giác ngộ. Hoa sen được coi là tinh khiết bởi vì nó nổi lên từ vùng nước bùn lầy dơ bẩn nhưng bản thân nó hoàn toàn trong sạch.
Bởi vì hoa sen mọc trong bùn lầy, nó tượng trưng cho sự thanh tịnh của tâm giác ngộ phát sinh giữa một xã hội đầy đau khổ và phiền não. Nó cũng đại diện cho sự không dính mắc, vì nó bắt nguồn từ bùn (sự gắn bó và ham muốn) nhưng hoa của nó lại trong sạch và không bị bùn dơ làm ô uế.
Trong một số trường phái Phật giáo, giai đoạn tăng trưởng của hoa đại diện cho các giai đoạn khác nhau trên con đường dẫn đến giác ngộ. Nụ hoa khép lại tượng trưng cho thời gian trước khi giác ngộ, trong khi một bông sen nở hoàn toàn tượng trưng cho sự giác ngộ trọn vẹn. Đôi khi một bông hoa được mở một phần, với tâm của nó bị che khuất, cho thấy rằng sự giác ngộ vượt ra ngoài tầm nhìn thông thường.
Với việc phá vỡ bề mặt nước để vươn lên đón ánh mặt trời, hoa sen còn tượng trưng cho tiềm năng giác ngộ của con người. Phật tánh luôn hiện hữu như ánh mặt trời, và ai cũng có thể nhận ra Phật tánh nếu quyết tâm tu hành để vượt lên trên những phiền não và vô minh.
Ngoài ra, màu sắc hoa sen còn được liên kết với các khía cạnh khác nhau của đạo Phật. Ý nghĩa biểu tượng của từng loại hoa sen:
- Hoa sen xanh tượng trưng cho sự hoàn hảo của trí tuệ. Nó được liên kết với Bồ tát Văn Thù Sư Lợi. Trong một số tác phẩm nghệ thuật, hoa sen xanh không bao giờ nở rộ và không thể nhìn thấy bên trong của nó.
- Hoa sen trắng tượng trưng cho bồ đề và đại diện cho một trạng thái tinh thần tinh khiết, sự hoàn hảo tinh thần. Nó cũng thể hiện trạng thái tâm thanh tịnh của một người.
- Hoa sen tím được biết đến là có liên quan với các giáo phái huyền bí. Nó có thể được hiển thị như là một bông hoa nở hoặc chồi hoa. Bốn cánh hoa sen tím đại diện cho một trong những lời dạy của Đức Phật.
- Hoa sen hồng là hoa sen tối cao và được coi là hoa sen đích thực của Đức Phật.
- Hoa sen đỏ tượng trưng cho trái tim và ý nghĩa của nó có liên quan đến tình yêu và từ bi.
Một số biểu tượng khác của hoa sen trong Phật giáo
- Hoa sen là một trong tám biểu tượng tốt lành của Phật giáo.
- Theo truyền thuyết, trước khi Đức Phật ra đời, mẹ của Ngài, Hoàng hậu Maya nằm mơ thấy một con voi trắng mang trong mình một hoa sen trắng.
- Các vị Phật và Bồ tát thường được miêu tả là ngồi hoặc đứng trên đài sen. Đức Phật A Di Đà hầu như luôn ngồi hoặc đứng trên đài sen, và Ngài cũng thường cầm hoa sen trên tay.
- Kinh Pháp Hoa là một trong những bộ kinh Đại thừa được đánh giá cao nhất.
- Câu thần chú nổi tiếng Om Mani Padme Hum được dịch là “viên ngọc quý bên trong hoa sen.”
- Trong thiền định, tư thế hoa sen (kiết già) đòi hỏi người hành thiền phải gập chân lại sao cho bàn chân phải đặt trên đùi trái và ngược lại.
Thật là thú vị khi hoa sen có liên quan đến đặc điểm của con người. Nở hoa rồi gập lại, gập lại rồi nở hoa… một tâm hồn mở ra để đón nhận. Thông qua bài viết này, HoaSenPhat hy vọng các bạn có thể hiểu rõ hơn về ý nghĩa của hoa sen trong Phật giáo, cũng như những biểu tượng của loài hoa sinh đẹp và tỏa hương thơm thanh khiết này.